Zo’n 45 belangstellenden bogen zich woensdagavond 28 maart in Dorpshuis De Pompel in Overschild over de versterking en alle vragen en uitdagingen die daarbij komen kijken. Hieronder vind je een weergave van de avond met onderaan de link naar de presentatie van de DVO deze avond. De moeite waard als je met versterking te maken hebt. Aan de hand van het verhaal van leden van de DVO over de ontwikkelingen in Overschild en het Witboek, een zeer waardevol document vol processtappen en tips en uitleg, probeerde men wegwijs te worden in het ‘omgaan met’; met een wirwar van ervaringen, vragen, (gevolgen van) regels en kaders en nog veel meer wat aan bod kwam. Het Groninger Gasberaad en Groninger Dorpen nemen al het gezegde mee als bagage bij hun inzet.
Ook kun je onderaan het artikel een aantal informatiebladen teruglezen die mensen op de avond konden meenemen: 10 TIPS bij versterkingsoverleg (van Dorpsbelangen Loppersum), werkbladen voor groepen bewoners of individuen, en de oproep van een onderzoekster geïnteresseerd in bewonersgesprekken om deze te analyseren en te leren van gespreksanalyses.
Het begin
De avond begon met een presentatie van Rob Gramberg en Gert de Vries van de Dorpsbelangenwerkgroep Versterking Overschild (DVO). “We zijn bezig geschiedenis te schrijven, een eerste stap daarin is het witboek. Met als aanleiding de gaswinning. Zonder aardbevingen hadden we hier niet hoeven staan,” zo trapte Gramberg de avond af. Vóór de hele versterkingsoperatie was er een klein comité vanuit het dorp/dorpsbelangen begonnen de dorpsvisie te actualiseren. Toen kwam de versterkingsoperatie. Er werd opgeschaald, het hele dorp werd betrokken met dorpsbijeenkomsten en mensen konden zich aanmelden voor de werkgroep, de DVO.
Hoe kom je er dan vervolgens toe om zo’n witboek te maken? Door enthousiast, volhardend en kritisch vragen te (blijven) stellen aan Nationaal Coördinator Groningen (NCG) Hans Alders, zo bleek. Toen er op al hun versterkingsvragen vorig voorjaar niet een antwoord kwam, besloot de DVO zélf maar hun antwoorden te formuleren. “Hoe willen wij dat ons dorp eruit komt te zien? Hoe willen wij dat er met betrekking tot versterking met ons, onze dorpsgenoten en onze éigen huizen wordt omgegaan? Zelf hebben we bedacht wat we willen, thema voor thema, met argumenten onderbouwd.”
Deze overtuiging dat je als dorpsbewoner zélf mag beslissen, leidde in november vorig jaar tot de presentatie van het witboek aan de buitenwereld. Van een groen discussiestuk met aanpassingen onderweg, naar het heldere verhaal hoe ze het willen: het witboek. “Primair is het witboek bedoeld als handboek voor bewoners. Waar krijg je mee te maken, hoe kun je je voorbereiden, met een ingevoegd stroomschema voor ‘als dit dan dat´. Met een serieuze knipoog is het ook bedoeld als handboek voor de instanties betrokken bij versterkingsoperatie, en dat zijn er een heleboel. Hoe ga je nu met die bewoners om, hoe ga je uitvoering geven aan de stelling van NCG ´bewoners voorop, bewoners centraal´? Wanneer men dan daadwerkelijk aan de slag is met de versterking: pak het witboek erbij, gebruik dit als handleiding. Want kunnen luisteren, kunnen antwoorden; dat kun je leren. Verdiep je erin, leef je in in de situatie van bewoners. Dat is echt heel belangrijk.”
Het witboek, bejubeld van alle kanten. Om z’n praktische tips, z’n scherpe inhoud en uitgebreide processtappen. Ook door NCG, CVW en gemeentes. Maar dan?
“We waren zo blij dat het witboek af was vorig jaar november”, zegt De Vries. “Totdat je je realiseert dat het dan pas begint. Het witboek ligt er, maar de uitvoering van de versterking moet hier nog beginnen. We maken veel mee. Dachten dat het een 1-2-3’tje zou worden, dat we mee mochten bepalen. We kregen een versterkingsadvies in november, maar nu in maart is er nog niets gebeurd. Wij hebben ideeën, maar NCG andere. Laat toch aan ons wat logisch is.”
De DVO blijft ondertussen wel bezig. Bezig met het uitpluizen van versterkingskaders bijvoorbeeld, een afspraak tussen NAM en NCG die geldt voor alle te versterken huizen.
Voor de herbouw wordt een taxatie gedaan voor de herbouwkosten van een woning waarin je nu woont. Dat budget kan worden gebruikt voor herbouw. De marktwaardetaxatie is bedoeld voor twee zaken:
1. Mogelijke uitkoop tegen 100% van de marktwaarde. De DVO vindt dat dit 130% moet zijn “want een woningeigenaar kan er niks aan doen dat z’n huis hier in waarde daalt, maar wordt er zo wel op afgerekend”.
2. Antispeculatiebeding. “En haal toch alsjeblieft het anti-speculatiebeding uit de kaders”, zegt De Vries fel. “Bewoners zijn geen speculanten, maar willen gewoon graag veilig in hun woning wonen!”
Er is ook de zorg dat uitkoop automatisch gevolgd wordt door sloop, hetgeen tot krimp en tot veel verspreide lege plekken in het dorp kan leiden. Na de pauze werd over dit onderwerp als zorg genoemd dat sloop voor sommige woningen wel eens eerder dan verwacht in zicht zou kunnen komen door de manier waarop de ‘Marktwaarde in huidige staat’ tot stand komt. Dat de marktwaarde dan dusdanig lager uitvalt met als gevolg dat versterken van de woning eerder ‘te duur’ zal zijn.
Successen zijn er echter ook. Dat elk huis meer geld krijgt, niet €4000 maar €7000, om te verduurzamen bij versterking. Dat ze de Gemeente Midden-Groningen in stelling hebben gebracht: over al het harde werk door de gemeente is DVO zeer tevreden. Daarnaast worden architecten ingezet om te helpen met versterking en dorpsvernieuwing. Wat willen de bewoners? Die vraag moet centraal staan.
Na de pauze is het tijd voor vragen. En dat zijn er veel. In alle soorten en maten.
Over normen, ontwikkelingen rond versterkingskaders, taxaties en waardedaling, de elkaar opvolgende NPR’s en de onzekerheid/ vertraging en mogelijke effecten door meer kennis, consequenties van weigeren van meedoen met versterking met daarbij de rol van de gemeente en verzekeraars, het zoeken naar manieren om bewoners te betrekken en met elkaar in gesprek te blijven in onzekere tijden, aardgasloos wonen, aanwijzing karakteristieke panden, het ontstaan van onderhoudskwesties door het afwachten van/ het uitblijven van de versterking, te weinig aandacht voor de ondergrond, dat het verschil tussen nieuwbouwwoningen en versterkte panden steeds groter wordt. Ook komen andere dorpen zoals Krewerd en Ten Post en Woltersum naar voren, hoe zij bezig zijn.
Twee thema’s kwamen elke keer opnieuw bovendrijven, die lichten we er hier uit: Hoe krijgen wij onze gemeente ook in stelling én hoe krijgen wij als dorp ook voor elkaar wat jullie voor elkaar hebben gekregen?
Het advies op vraag één luidt: “leg overtuigende argumenten op tafel, zoals het witboek of door middel van avonden als deze. Dan kan de gemeente er niet meer omheen en help jij de gemeente, terwijl zij jou daarna weer verder kunnen helpen.” Je moet het samen doen, luidt het devies. In het dorp, maar ook in de gemeente. Midden-Groningen is daar al verder mee, maar ook andere gemeenten maken stappen. Maar de gemeenten kunnen nog wel een steuntje in de rug gebruiken. Door extra geld bijvoorbeeld, of het delen van kennis over het gaswinningsdossier. NCG, overheid én maatschappelijke organisaties zouden hier een rol in kunnen spelen. Het dichtbij bewoners goed organiseren. Een integrale aanpak met sociaal beleid om kansen te benutten maar ook om ongelijkheid te voorkomen. Midden-Groningen zet in op dorpsvernieuwing. De gemeente Ten Boer is zwaar aan het inzetten op een grote gesprekstafel per dorp. Dorpsbelangen Ten Post geeft aan daarbij betrokken te zijn; gelijkwaardig aan tafel met o.a. ook NCG en CVW. “Dit gaat over dorpsontwikkeling. Het gaat door en groeit steeds beter”.
En het organiseren van het dorp? “Begin gewoon”, luidt het simpele maar doeltreffende advies van Enno Zuidema, een stedenbouwkundige die Overschild ondersteunt bij de versterking (in opdracht van de gemeente). “Dit dorp laat zien dat je dingen zelf kunt oppakken en dingen zelf voor elkaar kunt krijgen. Ze hebben hier in korte tijd echt heel veel mensen op de been gekregen. Er is een goede samenwerking met het sociaal team, ook om iedereen te bereiken.”
In elk dorp kan het wel of niet bereiken van bewoners een spanningsveld opleveren. Hoe is dat in Overschild? De eerste twee avonden vorig jaar in Overschild zat de zaal vol. Ook al wisten ze niet hoe vooruit te kijken, wel wisten ze vragen te stellen. Zo werden de thema’s in het Witboek geformuleerd en de tweede avond werden de oplossingen verzonnen. Onlangs waren er twee avonden met architect Winy Maas hier. Dit mogelijk gemaakt door de gemeente. Maas gaf de eerste aanzet tot het vrije denken ‘wat wil je met je dorp’. In de presentatie een inkijkje van de manier waarop dit gebeurde. Beide avonden was de zaal vol, tweede keer iets minder. De persoonlijke enquêtes, die bij dit proces horen, werden ook door veel mensen ingevuld. Mensen hebben er aandacht voor, dit gaat hen zelf aan. Het probleem is wat dat een versterkingsadvies hebben, concreet maakt waarover je het kunt hebben.
Er bestaat niet één gouden regel voor het activeren van het dorp: elk dorp heeft ook weer z’n eigen behoeftes. Maar, feit is: de versterking komt eraan. En als je mee wilt praten, in plaats van het over je heen te laten komen, is het verstandig daar nú met elkaar over na te gaan denken. Hoe willen wij dat ons dorp, onze buurt er over 10 jaar uitziet? Wat wil ik dat er met mijn huis gebeurt? Zijn de kaders daar toereikend voor? Hoe kan ik hier beter uitkomen? Confronteer andere partijen met jullie eigen ideeën. “Gewoon beginnen en als het komt, dan zijn we er, jullie moeten met ons aan de slag!”
Meindert Schollema (Groninger Dorpen, Gasberaad) en Jan Wigboldus (Gasberaad) sloten de avond af. ‘De bewoners moeten weer centraal in het proces, daar is een apart hoofdstuk voor nodig. We moeten het als mensen in deze provincie uiteindelijk zélf doen. Er is nog maar weinig van de plannen echt gefinancierd. Breng het geld naar een derdenrekening, ‘het geld is gegarandeerd’. Houd er rekening mee dat met de doelstelling van de regering om in 2040/2050 energieneutraal te zijn, dat Nederland er dan heel anders uit ziet wat betreft woningen, boerderijen, bedrijfsgebouwen. We krijgen sowieso te maken met een grote verandering. Het dorp als geheel bij elkaar houden is belangrijk, maar dit wel in de gaten houden.’
En onder verwijzing naar een actuele ontwikkeling die grote gevolgen kan hebben voor Groningen, wordt de avond afgesloten. De volgende dag zou minister Wiebes inderdaad het besluit over de afbouw van de gaswinning naar buiten brengen.
Informatie
Op de deze versterkingspagina op de website van Overschild vind je het witboek, de presentatie van Rob en Gert op deze avond, en overige informatie van de DVO.
Informatiebladen (pdf):
- 10 TIPS bij versterkingsoverleg (van Dorpsbelangen Loppersum)
- werkbladen voor groepen bewoners of individuen
- oproep van een onderzoekster voor bewonersgesprekken om te analyseren en leren van gespreksanalyses.
Op de websites en in de nieuwsbrieven van het Groninger Gasberaad en Groninger Dorpen vind je informatie over deze organisaties, de activiteiten die zij voor bewoners ontplooien en de manieren waarop zij zich in het gaswinningsdossier sterk maken voor Groningers.
