Vandaag behandelt de afdeling bestuursrechtspraak van de Raad van State 12 verweerschriften die zijn ingediend tegen het gaswinningsbesluit van minister Wiebes van 10 september 2019. Een van die verweerschriften is geschreven en wordt ter zitting toegelicht door de heer drs. Bert Schudde, die ook spreekt uit naam van mevrouw ing. J.J. Valk en het Groninger Gasberaad.
In het verweerschrift hekelt de heer Schudde het model dat de minister gebruikt om de veiligheid van gebouwen in het gaswinningsgebied te bepalen. In zijn spreektijd gaat hij in op de situatie waarin Groningen en de Groningers zich bevinden als gevolg van de gaswinning en als gevolg van het juridische, bestuurlijke, organisatorische moeras waarin de schade-afhandeling en de versterkingsoperatie om Groningen weer veilig te maken zijn beland.
Zolang er geen deugdelijke procedure is voor het bepalen van de risico’s van gaswinning en zolang er geen fatsoenlijke oplossing is voor eerdere schade en duidelijkheid over welke gebouwen wanneer en hoe versterkt zullen worden, moet het gaswinningsbesluit van tafel, betoogt Schudde. Hij onderbouwt zijn betoog met een dit weekend aan den lijve ondervonden voorbeeld van een niet-kloppend versterkingsadvies en een hele serie onvriendelijke feiten over schade, onzekerheid, vertraging, ongelijkheid en de fouten die (zullen) optreden door gebruik te maken van een statistisch model om de veiligheid in het gebied te bepalen.
De spreektekst zoals ingesproken dinsdag 2 juni is als volgt:
Hoogedelgestreng college,
In het eerste kwartaal van 2020 werden in Groningen welgeteld 11 versterkte woningen opgeleverd.
Dit feit wekt ergernis en frustratie in de Tweede Kamer en bij de verantwoordelijke minister bij het AO Mijnbouw van vorige week. Zij verwachten dit jaar 2.000 versterkte woningen. We liggen met 11 in het eerste kwartaal niet bepaald op schema. In 2015 kondigde toenmalig minister Kamp aan dat er in 2016 3.000 woningen zouden worden versterkt. We zijn, vijf jaar later, nog niet op de helft.
Van versterking is buiten een paar etalage projecten amper sprake, schreven we in ons beroepschrift oktober vorig jaar.
De feiten zijn niet vriendelijk.
In Groningen kennen we de feiten. We wonen in die huizen die niet versterkt zijn. We weten hoelang het duurt voordat een ingediende schade in behandeling wordt genomen. We weten met welk stuitend gebrek aan objectiviteit de schade-experts die voorheen voor de NAM werkten nu via de TCMG een dikke boterham verdienen.
We weten met welk geweld een aardbeving van 3.6 aan komt denderen en je nuchter gevoel van veiligheid aan diggelen slaat.
De teller staat voor dit jaar al weer op 37 bevingen waarvan drie boven de M 2.0. De beving van Zijldijk met een M 2.5 van 2 mei is door velen gevoeld en als zwaarder ervaren. Gisteren was er nog een beving van M 1.9 nabij Wirdum.
We weten hoe de jarenlange gevechten met Shell, Exxon Mobil, de NAM, het CVW, de TCMG, de NGC, en straks het nieuwe oerwoud aan instanties, ons psychisch afmatten, somber en ziek maken.|
We weten wat deze ellende met onze kinderen doet.
We weten hoe de boerenplaatsen, de molens, de kerken en borgen, hoe ons cultureel erfgoed wordt stuk gebeukt.
We zien dagelijks hoe de sloop van door de NAM opgekochte panden het karakter van onze dorpen vermoordt.
We weten wat onze ondernemers en boeren met schade doormaken en hoe ze eraan onderdoor gaan.
We weten dat niemand ons kan vertellen wie, wanneer zijn woning wel of niet versterkt krijgt.
We weten dat het maar zo kan zijn dat waar de ene woning vorig jaar is gesloopt vanwege de veiligheid, dezelfde woning ernaast straks niet of nauwelijks versterkt zou hoeven worden. Want veilig gerekend.
Joe moaken ons niks wies.
We weten hoe het zit. We kennen de feiten. Wij zijn Groningers. En in Groningen zijn de feiten niet vriendelijk.
Wat zet de minister tegenover deze feiten?
Bitter weinig.
Grootverbruikers hoeven niet om te schakelen naar hoogcalorisch gas. Ook maakt de minister geen haast om de regionale netten naar hoogcalorisch gas om te bouwen.
De minister kiest hiermee voor een strategie die onvermijdelijk leidt tot bottlenecks. Immers, het hele bouwwerk staat en valt met de hoeveelheid stikstof die de fabrieken weten te produceren om daarmee hoogcalorisch gas in pseudo Groningen gas om te zetten.
Bottlenecks leiden tot ongelukken. Roep heel hard brand in een volle bioscoopzaal en zie wat er gebeurt. Eén onverwacht koude winter in combinatie met een storing in de stikstofproductie en het systeem loopt vast. Geen minister die dan de verleiding kan weerstaan om de kraan in Groningen weer vol open te zetten. Met alle risico’s van dien.
Na Huizinge in 2012 werd de gasproductie gepiekt.
De feiten zijn niet vriendelijk. |
Wat zet de minister tegenover de feiten in Groningen?
Een serie computermodellen. Tot op het niveau van ieder individueel huis weet de NAM te voorspellen hoe groot het veiligheidsrisico is en de minister en toezichthouder slikken het voor zoete koek.
Een weersvoorspelling met mooi weer garantie op locatieniveau. Bekijk nu een jaar in het voren wat voor weer het wordt in uw achtertuin. Onzin natuurlijk, maar deze minister kan het.
Niet één complex systeem, zoals het weer, maar maar liefst acht complexe systemen modelleert het HRA-model, dat vervolgens op adresniveau een voorspelling uitbraakt, waar mogelijk levens van af hangen.
De modellentrein van het HRA produceert geen feiten. Het zijn voorspellingen en aannames. De consequenties van deze voorspellingen zijn reëel. Dit huis wordt wel met voorrang geïnspecteerd, dat huis niet. Dit huis wordt mogelijk ooit in de verre toekomst versterkt, dat huis sluit achteraan in de rij.
Modellen produceren fouten. Dit zijn geen denkbeeldige fouten; het zijn fouten met ingrijpende en soms verwoestende consequenties voor de mensen die het betreft.
De parallel met de toeslagenaffaire, dat andere vernietigende debacle met een losgeslagen staatsalgoritme dringt zich op.
De feiten zijn niet vriendelijk.
Waar de overheid een algoritme als substituut voor de feiten gaat gebruiken komen grondrechten in het gedrang. Het recht om ergens veilig te wonen. Het recht om zonder gediscrimineerd te worden een toeslag aan te vragen.
Is de wetgever zich bewust van de verregaande consequenties die het grootschalig toepassen van algoritmes op het niveau van individuele burgers heeft op de rechtspositie van de burger?
Overduidelijk niet. Modellen produceren geen feiten, maar de overheid hanteert de modeluitkomsten alsof het feiten waren.
Aan welke eisen moet een overheidsalgoritme, dat pseudofeiten aan concrete rechtsgevolgen koppelt voldoen? Aan welke eisen moet een overheidsbesluit dat zwaar leunt op een dergelijk algoritme voldoen?
De mijnbouwwet laat het in het midden. De AWB geeft geen houvast. De wetgever is nog niet zover.
De rechtsgrond voor de versterkingsregelingen heeft nauwelijks aandacht gekregen.
Het ontbreken van zicht op rechtsgrond en het bestaan van wisselende opvattingen over de noodzaak van versterken vergroten de rechtsongelijkheid, en dragen bij aan het verder beschamen van verwachtingen.
Daarom staan we hier en daarom is deze zaak van eminent belang.
Vooralsnog krijgt de minister de ruimte om met een onduidelijk verhaal een geheim pseudowetenschappelijk model tot norm te verheffen. Met de eenvoudige argumentatie: “er is nu eenmaal niks beters”. Maar hoe komt dat? Wie had daar de verantwoordelijkheid? Toch zeker niet de burgers van Groningen?
In de hele wetenschappelijke wereld doen type I en type II fouten, fout positief en fout negatief, ertoe in de beoordeling van een modelmatige assumpties.
In de wetenschap doet het ertoe of een model reproduceerbaar is. In de wetenschap is open access en open data de standaard.
In de wetenschap bepaalt peer review de kwaliteit van je werk en niet de hapsnap beoordeling van een clubje profs en consultants die je zelf hebt uitgekozen en van wie je de lunch betaalt. De adviescommissies adviseren datgene wat je ze vraagt, hoe pervers deze adviesvraag ook is.
De wetenschap is precies over centrale begrippen als validiteit en betrouwbaarheid en hakkelt er niet maar wat in om.
De wetenschap bewijst niets. Ze ontkracht hooguit wat niet strookt met de feiten.
En die feiten zijn niet vriendelijk in Groningen.
Het simpele feit dat in geen van de modellen rekening wordt gehouden met de in de afgelopen jaren opgelopen schade maakt de modellen al volstrekt invalide. De modellen gaan ervan uit dat de panden in de staat verkeren zoals op papier het geval.
Afgelopen zaterdag stond ik puin te ruimen in het dorpshuis in mijn woonplaats Westeremden.
We zijn bezig met nieuwbouw en versterking. Om het financieel rond te krijgen steken we zelf de handen uit de mouwen. Zo maar een voorbeeld. Bij het strippen van het gebouw blijken de muren te bestaan uit kloostermoppen die met leem op elkaar gestapeld zijn. Dit trof ik daar tussen de stenen aan. Het verpulvert zo tussen je handen. Naast deze verrassing ook nog een paar fikse, niet eerder opgemerkte scheuren. Een centimeter of vijf breed. Die zie je niet in een model en ook niet in een versterkingsadvies.
Op papier was dit een halfsteens gemetselde muur zonder schade. Het versterkingsadvies kan direct de prullenbak in. Zwaarder versterken dus. Postje van 10 duizend euro. Wie gaat dat betalen? De NCG? Die roept direct het budget is op. TCMG? Ga maar achter in de rij staan. Over 20 maanden zijn we aan u toe.
Ik rond af.
Deze minister bouwt zijn besluit op verstikkende bureaucratie en maatschappelijke ontwrichting in Groningen.
Deze minister bouwt zijn besluit op loze beloftes over veiligheid en versterking.
Deze minister bouwt zijn besluit op een pseudowetenschappelijk model, dat alleen feitelijk is in zijn vernietigende consequenties.
De feiten zijn niet vriendelijk voor deze minister en zijn besluit.
We verzoeken u daarom dit besluit te vernietigen.
Dhr. L.T. Schudde spreekt deze tekst namens het Groninger Gasberaad en mw. Ing. J.J. Valk.
