‘Je moet alles bevechten’, verzucht een van de gedupeerden uit ‘Geschenk uit de Bodem’. Of het nou om erkenning, schadereparaties, versterking of een verhuisvergoeding gaat: niets gaat in het aardbevingsgebied vanzelf. Dat had meneer goed gezien. En daarmee de documentairemakers ook.
Maandagavond 13 november was de documentaire van regisseurs Paul Cohen en Martijn van Haalen op televisie, en dat leverde, zoals verwacht, een stroom aan reacties op. Twitter bleek verdeeld in haar oordeel: van ‘prachtdocumentaire’ tot aan ‘aangrijpend en te triest voor woorden’. Maar ook wat negatiever: ‘er zijn maar een paar mensen die een nieuwe huis krijgen, tienduizenden mensen waar niets voor gebeurt. Dat mis ik in deze docu.’
Ook het Groninger Gasberaad blijft na het zien van de documentaire met heel gemengde gevoelens achter. Meteen de eerste scene, de sloop van een Jarino-woning in Loppersum gefilmd van binnenuit, grijpt je bij de strot. Het is een beklemmend gevoel dat de hele documentaire blijft hangen.
We volgen families uit de Jarino-woningen in Loppersum die zich opmaken voor sloop en een verhuizing naar een wisselwoning. We zien hoe taxateurs geliefde tuinen wegzetten als ‘niet veel waard’ en hoe een bewonersbegeleider zucht bij de vraag of in het nieuwe huis wel net zoveel daglicht aanwezig is als in het oude huis. ‘Lekker belangrijk’, zie je de professionals in bovengenoemde voorbeelden denken. Nou, voor de desbetreffende bewoners zeker wel, ja.
We zien GBB-leden woedend protesterend bij het CVW naar binnen lopen, de directeur biedt van de weersomstuit maar een kop koffie aan. We krijgen inzicht in een cursus ‘omgaan met emoties’ voor bouwvakkers die te maken krijgen met bewoners wiens woningen gesloopt worden. ‘Herkent u de emoties van deze Donald Duck plaatjes? Ook in het aardbevingsgebied lopen mensen met zoveel emotie rond’.
Wat blijft er hangen na negentig minuten? Verdriet en pijn in de buik om wat bewoners uit Groningen tegen hun wil moeten doormaken. Onmacht, als we zien hoe NAM, CVW en NCG met de situatie proberen om te gaan. Als we zien hoe iedereen langs elkaar heen praat en alle belangen door elkaar lopen (‘Tja, de versterkingsoperatie levert ook mooi weer wat werk op natuurlijk’).
Verbijstering als we zien hoe er gepraat wordt over ‘maatwerk voor elke bewoner’, maar dat dat pas bij de partijen opkomt wanneer die bewoner allang in een niet afgemaakte wisselwoning zit. Mag dit en kan dit allemaal? Ja, blijkbaar wel.
De kracht van de documentaire zit ‘m in de ‘helicopterview’ op het hele gebeuren: juist door afstand te bewaren en door gewoon te registreren wat er gebeurt in plaats van kijkers in een richting te duwen, ontstaat dat ongemakkelijke gevoel. Je ziet de partijen worstelen, het absurde theater spat soms van het scherm.
Aan de andere kant kan dit ook juist als de zwakte van de documentaire gezien worden: de kans is groot dat iemand die niet in dit dossier is ingevoerd, weinig begrijpt van wat er gebeurt, van wie de partijen zijn. Een kans die vergroot wordt door het fragmentarische karakter van de documentaire.
Daarnaast worden er gezinnen gevolgd voor wie de sloop-herbouw van hun huis een feit is. Ernstig genoeg om te zien hoe er dan met deze mensen wordt omgegaan en wat hun overkomt, maar wat de documentaire niet aanstipt is hoeveel mensen in Groningen al jarenlang strijden, niet gekend worden en van het kastje naar de muur worden gestuurd. Een opmerking die inderdaad ook meer dan eens op Twitter voorbij kwam.
Voor al deze mensen zit versterking – laat staan een oplossing – er nog lang niet in. De boel loopt vast hier in Groningen. En daar moet nú wat aan gebeuren. Die urgentie had, wat ons betreft, iets duidelijker in de documentaire naar voren mogen komen.
Die gedupeerde heeft al met al gelijk. Je moet alles bevechten hier in Groningen. En misschien is dáár alles wel mee gezegd.
Wilt u de documentaire (nog een keer) bekijken? U vindt ‘m hier.
https://www.2doc.nl/documentaires/series/2doc/2017/november/geschenk-uit-de-bodem.html
