Terugkijkend op vorige week overheerst verwarring en ongeloof. Hoeveel rapporten moeten er nog bij op de stapel waarin geconcludeerd wordt ‘dat het vertrouwen moet worden hersteld?’ Hoeveel reportages van gedupeerde Groningers moet RTV-Noord nog maken? Hoeveel landelijke tv-stations moeten hier nog neerstrijken? Hoeveel hoogleraren moeten zich scherp uitspreken? Hoeveel talkshows moet Annemarie Heite nog bij langs? Hoeveel bekende Nederlanders moeten zich nog kwaad maken? Hoeveel arbiter- en rechtelijke uitspraken zijn er nog nodig? Niemand die het weet.
Afgelopen vrijdag leek er ineens een heleboel te gebeuren maar wat gebeurt er nu eigenlijk écht? De NAM “trekt zich terug op de ondergrond” was de formele formulering. Zij gaan zich niet langer bemoeien met het proces van schadeafhandeling, dat wordt overgedragen aan de NCG. Natuurlijk is het goed nieuws dat NAM nu een serieuze stap terug heeft gezet. Daar is voor gevochten, en dat is nu eindelijk gebeurd. Dat is winst. Niet langer ‘keurt de slager zijn eigen vlees’. Maar kan de vlag nu echt uit?
Nee. Ook dit is weer een procesmatige stap. Het schuiven van stoelen. Op zichzelf verandert hiermee niet direct iets voor de gedupeerde Groningers. De grote, open vraag is: “hoeveel ruimte en hoeveel ambitie heeft de NCG om nu een radicaal andere methode van schadeafhandeling te introduceren?” Tot nu toe lijkt alles erop te wijzen dat hij zal gaan voor het verder sleutelen aan een systeem wat in zijn oorsprong al verkeerd is opgezet. Pappen en nathouden, sussen & blussen, geef het een naam. Het feit dat hij voornemens is om straks een onafhankelijke commissie de schadebeoordeling te laten doen, doet daar niks aan af! Het enige wat telt is: volgens welke methode, met welke instrumenten en welke kaders wordt die commissie aan het werk gezet? Dat is de hamvraag. Het CVW heette ook onafhankelijk te zijn maar moest werken volgens strakke kaders en richtlijnen. Al zouden ze het gewild hebben, ze konden en mochten niet anders opereren dan ze deden. Elke ‘onafhankelijke commissie’ kan datzelfde overkomen. De essentie is de set aan spelregels die aan zo’n commissie wordt meegegeven. En daarover is nog niks bekend.
De vouchers die niet-erkende gedupeerden nu krijgen aangeboden zijn wél meer dan een procesmatige verandering. Het is een concreet aanbod. En waarschijnlijk biedt die 1500 euro voor veel mensen al ruimte om hun schadeprobleem grotendeels op te kunnen lossen. Maar in essentie is het geen oplossing en óók geen schone lei. Schade door gaswinning wordt niet uitgesloten maar ook niet erkend. Het grote, technisch welles-nietes spel kan weer beginnen. Er ligt geen fundamentele oplossing. Als die er over drie maanden wél ligt, dan zijn de vouchers een welkome verlichting als overbrugging naar die werkelijke oplossing. Maar als we over drie maanden weer zitten met oude wijn in nieuwe zakken, dan zijn de vouchers goedkope afkoopsommen geworden. Dan moeten we volgend jaar wéér op zoek naar onderzoekers, journalisten, tv-programma’s, hoogleraren en rechters om ons gelijk bevestigd te krijgen. Dan kunnen we weer opnieuw rapporten gaan stapelen en ondertussen muren stutten..
Wij zijn er niet alleen van overtuigd dat het anders moet, we zijn er ook van overtuigd dat het anders kán. Samen met Vereniging Eigen Huis hebben we een eerste voorstel op hoofdlijnen gemaakt voor een andere koers. Daarbij staat de juridische causaliteit voorop. Technische causaliteit komt nadrukkelijk op de tweede plaats. Zolang er nog zoveel bureaus en wetenschappers zijn die de door NAM/Witteveen&Bos/NCG gehanteerde wetenschappelijke methode in twijfel trekken, zolang de Onderzoeksraad voor de Veiligheid nog constateert dat het Onderzoeksprogramma diepe ondergrond nauwelijks van de grond komt “opmerkelijk, gezien de urgentie van de problematiek” en zolang ook de NCG moet toegeven dat we “aan de grenzen van de huidige kennis en wetenschap zitten” hebben al die individuele conflicten op basis van ingenieursrapporten geen zin. We weten domweg te weinig. En dat is in ieder geval niet de schuld van de particuliere inwoners van het gebied. Zij verdienen nu het voordeel van de twijfel, gehanteerd in het bewijsvermoeden.
Veel moeilijker dan dit hoeft het niet te zijn.
